Termin realizacji projektu:
15.12.2015 - 15.12.2019
Osoba do kontaktu z ramienia GIG:
Zakład Oceny Ryzyka i Bezpieczeństwa w Przemyśle
dr hab. inż. Alicja Krzemień
Opis projektu MERIDA
Wniosek projektowy o akronimie MERIDA został zgłoszony do konkursu Funduszu Badawczego Węgla i Stali (RFCS - Research Fund for Coal and Steel) we wrześniu 2014 r.
Celem projektu MERIDA jest opracowanie metodologii prognozowania oddziaływania likwidacji kopalń węgla kamiennego na otoczenie za pomocą podejścia opartego na ocenie ryzyka, ukierunkowanego na zapewnienie, że opracowana procedura jest naukowo trafna i użyteczna dla sektora górniczego, rządu i obywateli, oraz spełnia odpowiednie przepisy i wymagania obowiązujące w Unii Europejskiej.
Projekt ukierunkowany jest na zminimalizowanie zagrożeń dla środowiska podczas likwidacji kopalń oraz w okresie po ich zamknięciu. Działania te są zgodne z założeniem, że kopalnia odpowiada i minimalizuje wszelkie ryzyko, które można przewidzieć. W praktyce oznacza to, że MERIDA będzie stanowić narzędzie planowania, pozwalające na logiczną i stopniową konstrukcję podejścia do likwidacji kopalń. Narzędzie to może być stopniowo dopracowywane w okresie po-likwidacyjnym i pozwala na objęcie swym zasięgiem wszystkich istotnych dla środowiska naturalnego zagrożeń.
Projekt jest przewidziany do realizacji przez międzynarodowy i interdyscyplinarny zespół naukowców i praktyków mających szerokie doświadczenie w realizacji projektów RFCS/ECSC oraz posiadających wystarczające środki i zasoby, aby wykonać planowane prace. Poszczególni konsorcjanci wnoszą szeroką wiedzę, doświadczenia i kompetencje, co zapewnia komplementarność planowanych prac.
Proponowany w projekcie zakres prac i ich metodyka pozwolą na opracowanie metodologii kompleksowego zarządzania ryzykiem środowiskowym w trakcie i po zamknięciu kopalń. Ma to szczególne znaczenie w aspekcie zrównoważonego rozwoju gospodarczego, rosnącego zapotrzebowania na energię, a tym samym i na paliwa kopalne.
Znaczenie dla przemysłu
Udział partnerów przemysłowych (HUNOSA, KW S.A.) w projekcie jest potwierdzeniem, że planowane prace odnoszą się do rzeczywistych problemów i odpowiadają na realne potrzeby przemysłu górniczego w kraju, jak i w Europie. Partnerzy z sektora przemysłu będą uczestniczyć przez cały okres trwania projektu i zapewnią odpowiednie utrzymanie oraz dostępność do infrastruktury projektu.
Projekt MERIDA pozwoli na opracowanie metodologii prognozowania oddziaływania likwidacji kopalń węgla kamiennego na otoczenie za pomocą podejścia opartego na kompleksowej ocenie ryzyka wpływu likwidowanej kopalni na otoczenie. Jest to nowe podejście do problemów związanych z likwidacją kopalń węgla na poziomie europejskim, ukazujące w sposób kompleksowy najważniejsze problemy na jakie napotkać może przedsiębiorca w trakcie likwidacji zakładu górniczego oraz te problemy, które mogą pojawić się po jego zamknięciu.
Wyniki przeprowadzonych badań w ramach projektu MERIDA oraz doświadczeń lidera i partnerów projektu, pozwolą na identyfikację zagrożeń oraz opracowanie procedur zarządzania ryzykiem środowiskowym w trakcie oraz po likwidacji kopalń, na przykładzie kopalń z Polski i z Hiszpanii oraz danych uzupełniających pochodzących z badań pozostałych partnerów w projekcie.
Rozwiązania będące wynikiem projektu pozwolą na racjonalną, kompleksową analizę, ocenę i zarządzanie ryzykiem. Opracowane narzędzie pozwoli na dostęp do wiedzy zainteresowanym podmiotom, w tym społecznościom lokalnym, co bezpośrednio wpłynie na stan i dostępność społeczeństwa do wiedzy.
Opracowanie metodologii i narzędzia do zarządzania ryzykiem środowiskowym pozwoli na racjonalne zarządzanie skutkami prowadzonej działalności górniczej, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości naturalnego odtwarzania się środowiska i funkcjonowania procesów przyrodniczych. Wyniki te będą także użyteczne w celach opracowania planów rewitalizacji obszarów górniczo zdegradowanych, jak również zakłada się, że w sposób wymierny wpłyną na poprawę jakości życia społeczeństwa.
Innowacyjność projektu
Zagrożenia środowiskowe generowane w trakcie likwidacji kopalń są powszechnie znanym problemem w Europie. Z powodu rangi tego problemu istnieje potrzeba realizacji projektu na poziomie europejskim. Redukcja ryzyka środowiskowego jest głównym celem projektu i zostanie osiągnięta poprzez opracowanie i wdrożenie odpowiedniej metodologii i narzędzia do zarządzania ryzykiem. Cele projektu będą realizowane również poprzez poszerzanie wiedzy na temat występujących zagrożeń i ich wpływu na środowisko. Zaprezentowane w ramach projektu nowe rozwiązania będą możliwe do powszechnego zastosowania w sektorze górniczym. Na tle dotychczasowych osiągnięć proponowane rozwiązania charakteryzują się nowoczesnym i oryginalnym podejściem do zarządzania ryzykiem środowiskowym w trakcie oraz po likwidacji kopalń.
Działania zaplanowane w ramach projektu MERIDA, stanowią nowe podejście do problemów związanych z ochroną środowiska naturalnego w trakcie i po likwidacji kopalń i uwzględniają wszystkie aspekty związane z bezpieczeństwem środowiskowym w jednym narzędziu w postaci metodologii prognozowania oddziaływania likwidacji kopalń węgla kamiennego na otoczenie. Jest to podejście skierowane na integrację problemów wynikających z różnorodnych warunków górniczych występujących na terenie Europy, związanych z likwidacją kopalń oraz na te zagrożenia, które powstają już po zamknięciu podziemnego zakładu górniczego. W porównaniu do wcześniej realizowanych projektów w ramach programów europejskich, podejście to pozwala państwu i przedsiębiorcy górniczemu na podjęcie decyzji w jaki sposób bezpiecznie i z jak najmniejszym negatywnym skutkiem dla środowiska, przeprowadzić proces likwidacji podziemnego zakładu górniczego. Udział konsorcjum reprezentowanego przez ważne instytucje związane z sektorem górniczym, spośród różnych krajów Unii Europejskiej, pozwala na uwzględnienie różnorodnych warunków górniczych występujących na terenie Europy i problemów z nimi związanych.
Środowiskowe czynniki ryzyka będą analizowane poprzez zastosowanie metodologii oceny ryzyka w oparciu o zdefiniowanie i zrozumienie trzech podstawowych składowych ryzyka, czyli źródła ryzyka (identyfikacja zagrożeń), możliwego kierunku według którego rozchodzi się ryzyko i wreszcie podmiotu, który doświadcza ryzyka (skutki ryzyka). Takie podejście do oceny ryzyka ma na celu ukazanie i określenie związku między przyczyną, a skutkiem każdego zdarzenia. Projekt będzie uwzględniał pełną ocenę ryzyka, ocena ta będzie obejmowała wszystkie trzy składowe, we wszystkich swoich odmianach.
Wspólnotowa wartość dodana
Projekt jest zgodny z priorytetem obszaru COAL związanego z zarządzaniem ryzykiem środowiskowym w trakcie i/lub po zamknięciu kopalń (Priorytet 1.1 Management of environmental risks during and/or after mine closure).
Potrzeba oceny wpływu inwestycji na środowisko jest zgodna z polityką prośrodowiskową Unii Europejskiej i wynika z Dyrektywy 2001/42/WE, w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko oraz z Dyrektywą 2000/60/WE, która określa ramy prawne działań Wspólnoty w zakresie ograniczania, zanieczyszczeń wód, w szczególności wód kopalnianych. Dyrektywy te podkreślają konieczność oceny, zapobiegania i minimalizowania skutków działalności przemysłowej.
Projekt zapewnia uzyskanie dostępu do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych osiągniętych przez uczestników programu, w tym możliwości praktycznego wykorzystania w kraju pozyskanej wiedzy, umiejętności lub technologii.
Dostęp do wyników badań naukowych i prac rozwojowych osiągniętych w projekcie MERIDA, zgodnie z zasadami Funduszu Badawczego Węgla i Stali, możliwy będzie poprzez:
- opublikowanie przez Komisję Europejską raportu końcowego z realizacji projektu,
- artykuły publikowane przez członków realizujących projekt, w czasopismach branżowych i innych, w trakcie trwania projektu i po jego zakończeniu,
- prezentację wyników realizacji projektu na konferencjach naukowych i innych forach zainteresowanych problematyką projektu,
- warsztaty rozpowszechniające wyniki projektu, do organizacji których zobowiązał się GIG.
Zakres dostępu do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych osiągniętych przez uczestników programu, uwzględniał będzie prawa własności intelektualnej konsorcjantów realizujących projekt MERIDA, co zostanie określone w Porozumieniu Konsorcjantów (Consortium Agreement).
Możliwości praktycznego wykorzystania w kraju pozyskanej wiedzy, umiejętności lub technologii
W Polsce proces likwidacji kopalń jest wyzwaniem zarówno dla struktur rządowych, samorządowych jak i przedsiębiorstw (głównie państwowych). Problemy techniczno – geologiczne związane z procesem likwidacji kopalń są zagadnieniami długofalowymi, a popełnione błędy, zaniechania czy też źle przyjęte założenia, na etapie projektowania, są często z powodów technicznych i ekonomicznych niemożliwe do skorygowania czy wyeliminowania na etapie realizacji procesu zamykania podziemnego zakładu górniczego. Dlatego opracowanie właściwych procedur i rozwiązań w zakresie kompleksowej analizy problemu wraz z określeniem odpowiednich narzędzi badawczych ma ogromne znaczenie dla gospodarki (problemy środowiskowe i społeczne) jak i partnerów przemysłowych, problemy ekonomiczne – efektywne zarządzanie zasobami oraz majątkiem przedsiębiorstwa. Bezpośrednim i pierwszym beneficjentem zastosowanych rozwiązań opracowanych w ramach projektu będzie Kompania Węglowa S.A. – Kopalnia Węgla Kamiennego Rydułtowy-Anna, w której w ramach projektu zostaną wykonane kompleksowe badania, pozwalające na opracowanie i wdrożenie metodologii prognozowania oddziaływania likwidacji kopalń węgla kamiennego na otoczenie. Pozyskana w ten sposób wiedza, a także doświadczenia własne Partnerów zagranicznych mają charakter utylitarny i pozwolą na wykorzystanie opracowanej metodologii do analizy problemów likwidacji zakładów górniczych niezależnie od warunków geologiczno-górniczych, a także systemów prowadzonej eksploatacji zastosowanych w zamykanym zakładzie górniczym.
► Przewodnik w zakresie najlepszych praktyk przy likwidacji podziemnych kopalń węgla (ocena ryzyka oraz ocena środowiskowa)
Strona internetowa projektu: http://www.meridaproject.com
