Luft dla przyszłych pokoleń

Luft dla przyszłych pokoleń

czyli projekty dotyczące monitorowania powietrza.

W marcu świat obiegły zdjęcia, udostępnione przez NASA i Europejską Agencję Kosmiczną, dokumentujące spadek poziomu dwutlenku azotu w powietrzu w Chinach, co potwierdza przypuszczenia dotyczące wpływu pandemii koronawirusa na atmosferę ziemską. Okazało się tym samym, że temat jakości powietrza, który w obliczu zarazy wydawał się był zejść na plan dalszy – powraca jako jeszcze bardziej istotny. Eksperci od spraw środowiska uważnie śledzący i korelujący dane, zwracają uwagę, że właśnie jakość powietrza jest elementem mającym w obecnych okolicznościach znaczenie dla naszego zdrowia niebagatelne.

W Głównym Instytucie Górnictwa projekty związane z badaniem i oceną jakości powietrza należą do zadań najważniejszych. Pisaliśmy już o Eko Patrolu GIG czy pyłomierzu osobistym Dust Airnowatorskich rozwiązaniach z powodzeniem wprowadzonych już w życie. Tym razem chcemy przybliżyć trzy projekty, finansowane z  europejskiego programu Interreg Central Europe, noszące tajemnicze i nieco egzotycznie brzmiące akronimy: AWAIR, MOLOC i AIR TRITIA. Wszystkie one związane są z monitorowaniem stanu powietrza i realizowane w celu znalezienia systemowych rozwiązań, które mogłyby stać się podstawą radykalnej zmiany polityk lokalnych w sferze poprawy jakości powietrza.


Awair - warsztaty dla dzieci na Uniwersytecie Śląskim

Projekt AWAIR koncentruje się na problemie jakości powietrza na terenach miejskich oraz wpływie zanieczyszczeń powietrza na życie i zdrowie mieszkańców. Naszym celem  jest poprawa zarządzania środowiskowego, a tym samym zmniejszenie wpływu zanieczyszczenia powietrza na środowisko i zdrowie grup najbardziej wrażliwych tj. dzieci, osób w podeszłym wieku i osób ciepiących na choroby układu oddechowego – podkreśla dr Beata Urych, kierownik projektu w GIG. Dzięki realizacji tego projektu miasto Katowice uruchomiło największy system monitoringu jakości powietrza w Polsce, składający się z, rozlokowanych na całym jego terenie – przy żłobkach, przedszkolach czy szkołach, 127 czujników oraz 154 ekranów, wyświetlających dane o stężeniu pyłów PM10 i PM2.5, a także o wilgotności, temperaturze i ciśnieniu. W konsekwencji zaobserwowano zarówno wzrost świadomości i akceptacji, ale i presji społecznej na podejmowanie działań związanych z ochroną powietrza.

Jakość powietrza w Katowicach można śledzić na stronie internetowej projektu powietrze.katowice.eu. Dane z systemu AWAIR będą także wykorzystywane do tworzenia prognoz jakości powietrza w Katowicach, dostępnych m.in. poprzez mobilną aplikację. W ramach projektu aktualizowany i usprawniany jest ponadto istniejący już „Plan Działań Krótkoterminowych dla miasta Katowice”, co pozwoli na wprowadzenie nowego modelu współpracy między gminami w ramach miejskiego obszaru funkcjonalnego, który dotyczy jednostek samorządu terytorialnego odrębnych administracyjnie, ale tworzących jeden obszar miejski. W Katowicach jest to szczególnie ważne, bo wysoko zurbanizowana część regionu ma największą gęstości zaludnienia w kraju. A zanieczyszczenia powietrza nie zaczynają się przecież i nie kończą na granicy miasta.

Pełna nazwa drugiego projektu (MOLOC) to „Niskoemisyjna morfologia przestrzeni miejskiej. Nowe morfologie przestrzeni miejskiej, nowe systemy zarządzania, nowe wyzwania dla miast w obliczu transformacji do gospodarki niskoemisyjnej”. Jego głównym celem jest opracowanie modelowych europejskich działań w zakresie wspierania przechodzenia miast na gospodarkę niskoemisyjną. Polska część projektu dotyczy opracowania systemu oceny i monitorowania przedsięwzięć związanych z wdrażaniem „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Katowice”.


Air tritia - pomiary na szybie „Franciszek”

Jednym z efektów będzie zestaw wytycznych do opracowania spójnej koncepcji systemu monitoringu zarządzania energią w obiektach użyteczności publicznej. Wymiana doświadczeń z miastami partnerskimi projektu (Lille – Francja, Turyn – Włochy, Hamburg – Niemcy i Suczawa – Rumunia), doprowadziła do powstania Miejskiego Centrum Energii – specjalnego  punktu konsultacyjnego dla mieszkańców, gdzie można  znaleźć informacje np. na temat dotacji do wymiany pieca. Jak widać zaangażowanie naszego miasta w projekty międzynarodowe pozwala na wprowadzanie rozwiązań i innowacji zgodnych ze standardami europejskimi. Za takie właśnie projekty i działania na rzecz ochrony powietrza miasto Katowice zostało docenione zostały na arenie ogólnopolskiej, zwyciężając w 2019 roku w rankingu najbardziej ekologicznych miast w Polsce magazynu Forbes, jednego z najważniejszych na świecie magazynów o tematyce biznesowej, założonego  ponad 100 lat temu.


Spotkania z mieszkańcami podczas Dni Energii w Katowicach

Trzeci projekt wychodzi daleko poza granice Katowic, a konkretnie do tzw. obszaru Tritia, obejmującego wspólne terytorium przygraniczne – Region Morawsko-Śląski w Czechach, Województwo Śląskie i Opolskie w Polsce oraz  Samorządowy Kraj Żyliński na Słowacji.

Pełna nazwa projektu (AIR TRITIA) to „Ujednolicone podejście do systemu zarządzania zanieczyszczeniem powietrza w funkcjonalnych obszarach miejskich”, a jego celem jest stworzenie narzędzi i systemu wsparcia poprawy jakości powietrza na dużym obszarze, mającym wspólne cechy wpływające na jego stan, takie jak wysokie zagęszczenie obszarów zabudowanych oraz koncentracja ciężkiego przemysłu i infrastruktury związanej z transportem. Ważnym elementem jest opracowanie modelu emisji zanieczyszczeń z różnych źródeł, obejmujących zarówno niską emisję,  wysoką emisję jak i emisję drogową, wraz z mapą do wizualizacji przemieszczania się zanieczyszczeń - mówi profesor Małgorzata Wysocka, kierownik projektu w GIG. Na tej podstawie będą mogły być wskazywane kierunki podejmowania skutecznych działań w oparciu o różne dane, m.in. geograficzne czy demograficzne. Uczestniczące w projekcie miasta otrzymają także konkretne sugestie zmierzające do rozwiązania dotykających je problemów związanych z jakością powietrza. W przypadku Ostrawy jest to ciężki przemysł, w przypadku Žiliny – transport, Opawy – wpływ zanieczyszczeń z niskiej emisji napływających z Polski, a dla Rybnika - nagromadzenie indywidualnych źródeł niskiej emisji.

BJ

Opublikowano w PGG Magazyn, marzec 2020

+ 48-32-259-2000